Có Nên Học Ngành CÔNG NGHỆ THÔNG TIN Không? HOT Nhưng Siêu Cạnh Tranh

Ngành công nghệ thông tin (CNTT) từ lâu đã được xem là một trong những lĩnh vực “hot” nhất hiện nay, đặc biệt tại Việt Nam – nơi nhu cầu nhân lực CNTT tăng trưởng mạnh mẽ nhờ sự phát triển của kinh tế số. Với hình ảnh những lập trình viên lương cao, môi trường làm việc hiện đại, và cơ hội việc làm rộng mở, nhiều bạn trẻ (và cả phụ huynh) đang cân nhắc: “Có nên học ngành công nghệ thông tin không?”. Tuy nhiên, để đưa ra quyết định đúng đắn, bạn cần nhìn nhận cả hai mặt – lợi ích hấp dẫn lẫn những thách thức tiềm ẩn. Dựa trên thực tế, kinh nghiệm từ người trong ngành, và xu hướng thị trường, mình sẽ phân tích chi tiết để bạn tự đánh giá xem ngành này có phù hợp với mình không.

Những lý do mà bạn nên học ngành công nghệ thông tin

Đầu tiên, chúng ta hãy tìm hiểu những lý do mà bạn nên học ngành công nghệ thông tin! Tại sao ngành này chưa bao giờ ngừng hot trong suốt những năm qua

1. Nhu cầu nhân lực cao, cơ hội việc làm rộng mở

Một trong những lý do thuyết phục nhất để học CNTT chính là nhu cầu nhân sự trong ngành luôn ở mức cao. Theo báo cáo từ TopDev năm 2023, Việt Nam hiện cần khoảng 530.000 nhân sự CNTT, nhưng chỉ đáp ứng được 60-70% nhu cầu. Điều này có nghĩa là các công ty, từ những tập đoàn lớn như FPT, Viettel, VNG, đến các startup công nghệ, luôn “khát” nhân tài ở mọi vị trí – từ lập trình viên, kỹ sư phần mềm, chuyên gia dữ liệu, cho đến nhân sự an ninh mạng. Sau khi tốt nghiệp, bạn không chỉ dễ dàng tìm việc trong nước mà còn có cơ hội làm việc cho các thị trường quốc tế như Nhật Bản, Mỹ, hay châu Âu.

Có những người bạn của mình học ngành CNTT ở Đại học Bách Khoa, chưa ra trường đã được một công ty outsource Nhật mời thực tập với mức lương 10 triệu/tháng, và sau khi tốt nghiệp, cậu ấy ký hợp đồng chính thức với thu nhập 25 triệu/tháng. Những vị trí “hot” như AI, blockchain hay phát triển ứng dụng di động thậm chí còn mang lại mức lương khởi điểm từ 15-20 triệu/tháng, cho thấy học CNTT gần như đảm bảo một tương lai nghề nghiệp ổn định.

2. Thu nhập cao và ổn định

So với nhiều ngành nghề khác, CNTT mang lại mức thu nhập đáng mơ ước, ngay cả khi bạn chỉ mới bắt đầu sự nghiệp. Theo thống kê từ VietnamWorks, lương trung bình của người làm CNTT cao hơn 30-50% so với các ngành như kinh tế, kỹ thuật cơ khí hay giáo dục. Sinh viên mới ra trường thường nhận mức lương từ 10-15 triệu/tháng, trong khi sau 3-5 năm kinh nghiệm, con số này có thể tăng lên 20-40 triệu/tháng. Nếu làm việc cho công ty nước ngoài hoặc làm freelancer, thu nhập thậm chí có thể đạt 1.000-3.000 USD/tháng.

Việc sở hữu mức lương hàng ngàn đô đối với lĩnh vực công nghệ thông tin là rất bình thường. Lý do các công ty sẵn sàng trả cao là vì công nghệ đóng vai trò “xương sống” trong hoạt động kinh doanh hiện đại. Nếu bạn muốn một cuộc sống tài chính thoải mái, đây là một lý do lớn để chọn CNTT.

3. Tính linh hoạt trong công việc

Học CNTT không chỉ giúp bạn có một công việc ổn định mà còn mang lại sự linh hoạt hiếm thấy ở các ngành khác. Bạn có thể làm việc từ xa (remote), một xu hướng ngày càng phổ biến sau đại dịch COVID-19, cho phép bạn vừa làm việc vừa tận hưởng cuộc sống ở bất kỳ đâu. Ngành này cũng rất đa dạng, từ làm full-time tại công ty, làm part-time, nhận dự án freelancer, đến tự khởi nghiệp với sản phẩm của riêng mình. Hơn nữa, với kỹ năng CNTT, bạn không bị giới hạn bởi địa lý – có thể làm cho công ty ở Mỹ, Nhật hay châu Âu mà không cần rời khỏi Việt Nam.

Chị bạn mình làm chuyên gia dữ liệu, chuyển từ văn phòng sang làm remote cho một công ty Singapore, vừa chăm con nhỏ vừa kiếm 40 triệu/tháng – điều mà ít ngành nghề khác làm được. Sự linh hoạt này là một điểm cộng lớn, đặc biệt nếu bạn muốn cân bằng giữa công việc và cuộc sống cá nhân.

4. Đóng góp vào sự phát triển của xã hội

CNTT không chỉ là một công việc, mà còn là cơ hội để bạn tạo ra giá trị thực sự cho xã hội. Từ ứng dụng giao hàng, mạng xã hội, đến các hệ thống y tế thông minh, tất cả đều cần bàn tay của người làm công nghệ. Khi học ngành này, bạn có thể phát triển phần mềm cải thiện cuộc sống, tham gia các dự án công nghệ xanh để giảm ô nhiễm, hoặc góp phần xây dựng nền kinh tế số của đất nước.

Chẳng hạn, một nhóm sinh viên Đại học FPT từng tạo ứng dụng hỗ trợ nông dân bán nông sản trực tuyến, giúp hàng trăm người tăng thu nhập trong dịch COVID-19. Công việc của bạn không chỉ mang lại tiền bạc mà còn để lại dấu ấn tích cực cho cộng đồng – một lý do đầy ý nghĩa để lựa chọn CNTT.

5. Không giới hạn bởi bằng cấp

Khác với các ngành như y học hay luật đòi hỏi bằng cấp chính quy dài hạn, CNTT rất cởi mở với mọi đối tượng. Bạn không nhất thiết phải học đại học 4 năm – chỉ cần có kỹ năng tốt, bạn đã có thể thành công. Hiện nay, có rất nhiều tài liệu miễn phí trên YouTube, GitHub, hay freeCodeCamp để bạn tự học lập trình từ con số 0. Các khóa học ngắn hạn tại bootcamp hoặc trung tâm như FUNiX, CodeGym chỉ mất 6-12 tháng là bạn đã sẵn sàng đi làm.

Điều tuyệt vời hơn là nhiều công ty tuyển dụng dựa trên dự án cá nhân (portfolio) hơn là tấm bằng đại học. Một anh mình quen không học đại học, tự học lập trình qua Udemy trong 1 năm, giờ làm frontend developer với lương 20 triệu/tháng. Đây là lý do tuyệt vời nếu bạn muốn tiết kiệm thời gian hoặc không đủ điều kiện theo học đại học.

6. Phát triển tư duy và kỹ năng cá nhân

Học CNTT không chỉ dạy bạn cách viết code, mà còn rèn luyện nhiều kỹ năng quan trọng cho cuộc sống. Khi giải thuật toán hay debug code, bạn sẽ phát triển tư duy logic và khả năng suy nghĩ có hệ thống. Công nghệ thay đổi nhanh buộc bạn phải tự học không ngừng – một kỹ năng hữu ích trong mọi lĩnh vực.

Ngoài ra, các dự án CNTT thường yêu cầu làm việc nhóm với designer, tester, quản lý, giúp bạn cải thiện khả năng giao tiếp và phối hợp. Mình từng thử học Python, và dù mệt vì tìm lỗi, mình nhận ra khả năng phân tích vấn đề của bản thân tốt lên rõ rệt. Những kỹ năng này không chỉ áp dụng trong CNTT mà còn hỗ trợ bạn trong nhiều khía cạnh khác của cuộc sống.

7. Cơ hội làm việc quốc tế và khởi nghiệp

CNTT là một ngành toàn cầu hóa, mở ra cánh cửa để bạn vươn xa. Với kỹ năng tốt, bạn có thể làm việc cho các tập đoàn lớn như Google, Amazon, Microsoft mà không cần rời Việt Nam, hoặc thậm chí sang nước ngoài nếu muốn. Nếu có ý tưởng sáng tạo, bạn còn có thể khởi nghiệp với ứng dụng, game, hay sản phẩm công nghệ của riêng mình.

Anh Lê Hồng Minh, CEO của VNG, là một ví dụ điển hình – từ ý tưởng làm game online, anh đã xây dựng một trong những công ty công nghệ lớn nhất Việt Nam. Cơ hội làm việc quốc tế và khởi nghiệp là lý do lớn để bạn chọn CNTT nếu muốn không bị giới hạn trong một khuôn khổ nhỏ.

8. Thích nghi với tương lai số hóa

Chúng ta đang sống trong thời đại 4.0, nơi mọi thứ từ giáo dục, y tế, đến giao thông đều phụ thuộc vào công nghệ. Học CNTT giúp bạn không bị tụt hậu trong thế giới số hóa, đồng thời thích nghi với các xu hướng mới như trí tuệ nhân tạo (AI), Internet vạn vật (IoT), hay dữ liệu lớn (Big Data). Dịch COVID-19 là một minh chứng rõ ràng: các ứng dụng như Zoom, Zalo trở nên thiết yếu, và tất cả đều nhờ công nghệ. Học CNTT là cách để bạn chuẩn bị cho một tương lai không thể tránh khỏi, nơi công nghệ dẫn dắt mọi lĩnh vực.

Những lý do không nên học ngành công nghệ thông tin

Tuy nhiên, không phải ai cũng phù hợp với ngành này, và đằng sau ánh hào quang là những thách thức không nhỏ mà nhiều người có thể không lường trước. Vậy, tại sao bạn nên cân nhắc kỹ trước khi chọn học CNTT?

1. Áp lực học tập và làm việc quá lớn

CNTT không phải là ngành dành cho những ai thích sự nhẹ nhàng hay dễ dàng. Khi học, bạn sẽ phải đối mặt với khối lượng kiến thức khổng lồ, từ thuật toán, cấu trúc dữ liệu, đến lập trình phức tạp, thường đòi hỏi hàng giờ tự học ngoài lớp. Công nghệ thay đổi nhanh chóng khiến bạn phải chạy đua để cập nhật, đôi khi cảm thấy quá tải. Khi đi làm, áp lực còn tăng gấp bội với những deadline gấp rút, yêu cầu sửa lỗi (debug) liên tục, và lịch làm thêm giờ (OT) kéo dài.

Thực tế có những lúc gấp tiến độ, mình phải làm việc 80 giờ/tuần trong một dự án lớn, đến mức mắt mờ đi và không còn thời gian nghỉ ngơi. Nếu bạn không chịu được áp lực cao hoặc không thích guồng quay căng thẳng, đây là lý do lớn để suy nghĩ lại.

2. Ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe

Làm việc trong ngành CNTT đồng nghĩa với việc ngồi hàng giờ trước màn hình máy tính, điều này dễ dẫn đến nhiều vấn đề sức khỏe. Đau lưng, mỏi cổ, hội chứng ống cổ tay, và đặc biệt là cận thị là những “bệnh nghề nghiệp” phổ biến. Một nghiên cứu từ Đại học Y Hà Nội cho thấy hơn 60% lập trình viên Việt Nam gặp vấn đề sức khỏe sau 3-5 năm làm việc.

Chưa kể, áp lực công việc có thể gây stress, mất ngủ, thậm chí kiệt sức. Một người bạn mình làm tester từng phải nghỉ ngang vì đau dạ dày và mất ngủ triền miên sau 2 năm làm việc liên tục. Nếu bạn coi trọng sức khỏe hoặc không muốn hy sinh thể chất vì công việc, CNTT có thể không phải lựa chọn tốt.

3. Yêu cầu cao về tư duy logic và kiên nhẫn

CNTT không dành cho những ai thiếu tư duy logic hoặc dễ nản lòng. Viết code, giải thuật toán, hay tìm lỗi trong hệ thống đòi hỏi bạn phải suy nghĩ có hệ thống và kiên nhẫn xử lý từng vấn đề nhỏ. Có những lúc bạn mất cả ngày để sửa một lỗi chỉ vì sai một ký tự nhỏ – trải nghiệm mà không phải ai cũng chịu được.

Mình từng thử lập trình một chương trình cơ bản, nhưng sau vài giờ debug không thành, mình cảm thấy cực kỳ bực bội. Nếu bạn không thích giải đố, không giỏi toán, hoặc dễ bỏ cuộc khi gặp khó khăn, đây là lý do để tránh xa ngành này.

4. Cạnh tranh khốc liệt và nguy cơ thất nghiệp

Dù nhu cầu nhân lực CNTT cao, sự cạnh tranh trong ngành cũng rất khốc liệt. Hàng ngàn sinh viên tốt nghiệp đại học, cùng với lượng lớn người tự học qua các khóa bootcamp, đổ vào thị trường lao động mỗi năm. Các công ty thường yêu cầu ứng viên không chỉ biết code mà còn phải thành thạo nhiều công nghệ (AI, Cloud, DevOps) và có kinh nghiệm thực tế ngay từ đầu. Người mới vào nghề, nếu không có dự án cá nhân hay thực tập trước, rất dễ bị từ chối. Chưa kể, xu hướng tự động hóa và AI đang thay thế một số vị trí cơ bản như tester hay lập trình viên junior.

5. Chi phí đầu tư ban đầu không nhỏ

Học CNTT đòi hỏi một khoản đầu tư đáng kể về cả thời gian lẫn tiền bạc. Bạn cần một chiếc máy tính cấu hình tốt (giá từ 15-30 triệu đồng) để học lập trình, chạy mô phỏng, hoặc làm dự án AI. Ngoài ra, nếu muốn theo kịp ngành, bạn có thể phải chi tiền cho các khóa học online (Udemy, Coursera), phần mềm trả phí, hoặc chứng chỉ quốc tế như AWS, CCNA. Với những gia đình khó khăn hoặc bạn không sẵn sàng bỏ ra số tiền lớn ban đầu, đây là một trở ngại đáng kể. Một người quen của mình từng phải vay tiền mua laptop để học CNTT, nhưng sau đó bỏ ngang vì không theo nổi, khiến khoản đầu tư thành vô nghĩa.

6. Công việc thiếu ổn định nếu không cập nhật

Dù CNTT được xem là ngành ổn định về lâu dài, thực tế lại có sự bấp bênh nếu bạn không chịu học hỏi liên tục. Công nghệ thay đổi nhanh đến mức kỹ năng của bạn có thể lỗi thời chỉ sau vài năm. Ví dụ, lập trình viên PHP từng kiếm tiền tốt cách đây 5-7 năm, nhưng giờ nhu cầu giảm mạnh, buộc anh phải học lại Python từ đầu – một quá trình không hề dễ dàng. Nếu bạn không thích tự học mỗi ngày hoặc không chịu được sự thay đổi liên tục, bạn sẽ khó trụ vững trong ngành này.

7. Hy sinh thời gian cá nhân và mối quan hệ xã hội

Học và làm CNTT thường đồng nghĩa với việc bạn phải đánh đổi rất nhiều thời gian cá nhân. Khi còn là sinh viên, bạn sẽ bận rộn với bài tập nhóm, dự án cá nhân, và các khóa học bổ sung, hiếm khi có cuối tuần rảnh rỗi. Khi đi làm, lịch trình dày đặc với deadline và OT khiến bạn ít có thời gian cho gia đình, bạn bè.

Bạn mình làm ở công ty Mỹ phải họp online lúc 10 giờ tối mỗi ngày, xong thì 1-2 giờ sáng mới ngủ, khiến bạn bè dần xa cách. Nếu bạn là người hướng ngoại, thích giao tiếp xã hội, hoặc muốn công việc nhàn nhã để cân bằng cuộc sống, CNTT có thể khiến bạn cảm thấy ngột ngạt.

8. Không phù hợp với mọi tính cách và sở thích

CNTT đòi hỏi niềm đam mê thực sự với công nghệ và máy tính, nhưng không phải ai cũng có điều đó. Nếu bạn thích làm việc ngoài trời, giao tiếp trực tiếp với con người (như bán hàng, giáo viên), hoặc sáng tạo nghệ thuật (vẽ, viết văn), ngành này có thể khiến bạn chán nản. Nhiều đứa bạn mình học CNTT nửa năm rồi bỏ vì không chịu nổi việc ngồi cả ngày trước màn hình, sau đó chuyển sang kinh doanh và thấy thoải mái hơn nhiều. Nếu bạn học chỉ vì “nghe nói lương cao” mà không thực sự yêu thích, bạn sẽ dễ rơi vào trạng thái mất động lực và thất bại.

Tác giả: Lưu Thanh Huyền

Chuyên gia Nhân Sự với hơn 15 năm kinh nghiệm. Hiện đang là Giám Đốc Nhân Sự - Quản lý chất lượng đào tạo tại Vinatrain, Tư vấn các vấn đề liên quan tới nhân sự cho doanh nghiệp

Có nên học ngành công nghệ thông tin không? Câu trả lời là có, nếu bạn đam mê công nghệ, sẵn sàng học hỏi, và chấp nhận thách thức. Đây là ngành đầy tiềm năng, nhưng cũng đòi hỏi nỗ lực lớn. Ngược lại, nếu bạn chỉ chạy theo xu hướng mà không thực sự yêu thích, bạn có thể thất bại. Công nghệ thông tin là lĩnh vực đi kèm với áp lực lớn, ảnh hưởng đến sức khỏe, yêu cầu tư duy cao, cạnh tranh khốc liệt, chi phí đầu tư không nhỏ, sự bấp bênh nếu không cập nhật, hy sinh thời gian cá nhân, và sự không phù hợp với một số tính cách. Hãy cân nhắc kỹ sở thích, năng lực, và mục tiêu của mình trước khi quyết định